جایگاه و اهمیت شب زنده داری و سحرخیزی
اهمیت شب و حرکت الهی و سیر معنوی در آن بر هیچ عاشق دلخسته ای که ندای معبود را به گوش جان شنیده پوشیده نیست. شب ، رمز و راز عجیبی دارد؛ اگر چه تاریک و خاموش است اما برای اهل دل سپیدی و نورانیت خاصی دارد. چه بسیاری از برکتهای الهی که در شب نازل شده است. خداوند رحمان و رحیم قرآن را در شب نازل مینماید و رسول اطهرش را شبانگاه به معراج میبرد (سُبحانَ الَّذِي أَسْرَى بِعَبْدِهِ لَيْلاً .. اسرا /۱ )ضیافت و مهمانی حضرت موسی در محضر ربوبی در شب به وقوع می پیوندد (و واعَدْنا مُوسَى ثَلاثِينَ لَيْلَة .. اعراف/۱۴۲ )سالك الى الله به لقای خدا ،نرسیده جز از طریق تجلیاتی که در شب کسب نموده است. کلمه لیل (شب) و مشتقات آن مثل ليلاً، ليله ليلها، ليال، ليالي و… حدود نود بار در قرآن آمده است که نشان از اهمیتی است که قرآن برای شب قائل است. امام حسن عسگری پیشوای یازدهم می فرماید: «إن الوصول إلى الله عَزَّ َو جَلَّ سَفَرٌ لا يُدْرَكُ إِلَّا بامتطاء الَّيْلِ» (بحار الانوار مجلسی ج ۷۸ )رسیدن به خداوند عز و جل سفری است که جز با مرکب شب پیمودن راه و رسیدن به مقصد ممکن نیست. با مرکب روز نمیشود این سفر سنگین را طی کرد. آن مرکب که هم پر توان است و هم راه را در تاریکی و تنهایی بهتر میبیند و بهتر می پیماید همانا سحرخیزی و شب زنده داری است. تلاوت قرآن در سحر و خضوع در حضور خدا در سحر و همین محاسبه اعمال خویش در شب و گذشته ها را قاطعانه جبران کردن و تصمیم قطعی نسبت به آینده گرفتن در دل شب تار میسر است. کلمه سحر در فرهنگ لغات به معنای وقت آخر شب و زمان پیش از صبح و طلوع فجر آمده است. اهمیت ساعات سحر و صبح در حدی است که خداوند متعال بدان سوگند یاد میکند (وَالصُّبْحِ إِذا أَسْفَرَ (مدثر/۳۴)(سوگند به صبح وقتی که آشکار میگردد. (وَ الصُّبحِ إذا تنفس) (تکویر/۱۸)(سوگند به صبح در آن هنگام که نفس میکشد.) در میان ساعات شبانه روز زیباترین و بهترین موقع برای برقراری ارتباط با پروردگار و گرفتن فیض، وقت سحر است. وقت سحر، وقت بسیار مبارکی است؛ وقت تهجد و عبادت است؛ وقت انس گرفتن با محبوب حقیقی در خلوت شب است؛ که ائمه اهل بیت همواره مردم را به بیداری و تهجد در آن ترغیب میکردند؛ وقتی است که علمای بزرگ ما و صالحان روزگار همیشه در آن وقت بیدار بودند و این عبارت را ما در حالات بسیاری از آنها (که علامت موفقیت و نشانه سعادت است)، میبینیم (ما طَلَعَ الْفَجْرُ وَ هُوَ نائمٌ) یعنی هرگز اتفاق نیفتاد که فجر طلوع کند و او در خواب باشد. آنان در این لحظات نورانی در پیشگاه حق تعالی با یک دنیا اخلاص و خضوع به خواندن نماز و تلاوت قرآن و استغفار می پرداختند و حل مشکلات و برآورده شدن حوائج خود را در این ساعت از خداوند می خواستند و به همه مقصودشان می رسیدند.
خداوند در دو مورد در قرآن کسانی که سحرگاهان به استغفار میپردازند را مورد تمجید قرار میدهد:
۱- «الصَّابِرِينَ وَ الصَّادِقِينَ َو القَانِتِينَ وَ الْمُنْفِقِينَ وَ الْمُسْتَغْفِرِينَ بِالْأَسْحَارِ»(ال عمران/۱۷)
. ۲- «وَ بِالْأَسْحَارِ هُمْ يَسْتَغْفِرُونَ»( زاریات/۱۸)
برای تیمن و تبرک چند حدیث پیرامون فضائل و برکات سحرخیزی، نقل میکنیم:
حدیث اول در بحارالانوار مرحوم مجلسی روایت آمده است که: «خَيْرُ وَقْتٍ دَعَوْتُمُ اللَّهَ فِيهِ الْأَسْحَارِ» بهترین وقتی که شما خدا را در آن وقت میخوانید سحرگاهان است.
حدیث دوم «أفضل رُوِيَ أَنَّ دَاوُودَة سأل جبرئيل عن الأوقاتِ؟ قال: لا أَعْلَم الّا إِنَّ الْعَرْسُ يَهْتَزَّ في الاسحار» روایت است از داوود(ع) که از جبرئیل سؤال کرد که بهترین اوقات چه موقع است گفت: «نمی دانم ولی هر شب هنگام سحر عرش الهی به حرکت در می آید.
حدیث سوم پیشوای هفتم حضرت باب الحوائج امام موسی کاظم به در سحرگاهان چنین مناجات میکرد «اللهُمَّ إِنَّكَ قُلْتَ في كتابِكَ الْمُنْزِلِ كَانُوا قَلِيلاً مِنَ الليل ما يَهْجَعُونَ و بالْأَسْحَارِ هُمْ يَسْتَغْفِرون» طالَ وَ هجوعي و قل قيامي وَ هَذَا السَّحَرُ و أَنَا أَسْتَغْفِرُكَ لِذُنوبي استغفار مَنْ لا يَمْلِكُ لِنَفْسِهِ ضَرّاً وَ لَا حَيَوةٌ و لا نشوراً». (ثُمَّ يَخِرُّ ساجداً). خدایا تو در کتاب فرود آمده ات فرموده ای (بهشتیان) پیوسته چنین بودند که اندکی از شب را می خوابیدند و سحرگاهان استغفار مینمودند به خدا سوگند خواب من اندک است حال این سحر است و من به استغفار از گناهانم برخاسته ام. استغفار کسی که نه مالک سود و زیان خود میباشد و نه مرگ و حیات و نشورش را در اختیار خود دارد. (سپس امام به سجده می افتاد.)
حدیث :چهارم در روایت دیگری آمده است که سه گروه از خطر شیطان و سپاه او در امانند «ثلاثَةَ مَعْصُومُونَ مِن إِبْليس و جُنُودِه: الذَّاكِرونَ لله، والباكُونَ مِنْ خَشْيَةِ الله و الْمُستَغفِرونَ بالاشخار»
۱- کسانیکه همواره یاد خدایند.
۲- کسانیکه از ترس خدا میگریند
۳-کسانیکه در سحرگاهان به استغفار میپردازند.
حدیث پنجم امام باقر (ع)در مورد اهمیت سحر میفرماید: «خدای عز و جل دوست دارد از بندگان مؤمنش هر بنده که دعا کننده باشد؛ پس بر شما باد در سحر تا طلوع آفتاب چون آن ساعتی است که درهای آسمان باز میشود و رزق و روزی مردم تقسیم می شود و حاجتهای مهم در آن ساعت برآورده می شود.» بنابراین با توجه به مطالب گذشته از احادیث و روایات اهمیت سحر و بیداری سحرگاه برای عاشقان کوی وصل روشن شد ولی دیده می شود که اغلب مردم از لذت و ثمره بیداری نیمه شب محرومند و در وقت طلوع فجر و تا طلوع آفتاب که خوابیدن مکروه و کسل کننده است میخوابند و از راز و نیاز با پروردگار بی بهره اند . البته لازمه سحرخیزی خوابیدن به موقع و استراحت کافی در شب است و برای کسانی که تا بعد از نیمه شب بیدارند سحرخیزی میسر نخواهد بود.
منابع: کتاب فضائل و برکات نماز شب در دنیا و آخرت(محمدجواد مهری)
«انجمن آنتی شبهات»
( تلگرام / اینستاگرام )
