اسلام و دُگماتیسم
🔰جزم‌اندیشی یا دُگماتیسم از واژهٔ یونانی Dogma به معنی «فرمان»، «ایمان جامد» یا «عقیده‌ای که بی‌چون و چرا پیروی می‌شود»، اخذ شده است.
دُگم به کسی گفته می‌شود که خود را به بحث و استدلال محتاج نمی‌داند و عقیدهٔ قبلی را بی‌چون و چرا می‌پذیرد؛ به بیان دیگر به کسانی «دگم» می‌گویند که عقاید قبلی خود را با چنان تعصب و پافشاری دنبال می‌کنند که نه تنها خود به دنبال دلائل عقلی و منطقی نمی‌روند؛ بلکه از طرف دیگران نیز هیچ استدلالی را قبول نمی‌کنند و بر تفکرات خود پافشاری می‌کنند.
مخالفان دین از گذشته تا به حال، ادیان الهی از جمله، اسلام را دینی «دگماتیک» می‌دانند و بر این گمان هستند که اسلام دینی است که پیروانش، آن را بدون هیچ چون و چرایی می‌پذیرند.
البته ما نمی‌گوییم همهٔ مسلمان‌ها اهل تحقیق هستند؛ اما گناه مسلمان بر گردن اسلام نیست. ما این قضیه را در منابع اسلام که قرآن و سنت نبی اکرم ﷺ است، بررسی خواهیم کرد تا ان شاء الله به رابطهٔ اسلام با جزم‌اندیشی پی ببریم.
هدایتگر اصلی ما مسلمان‌ها که برای آموختن اسلام به آن رجوع می‌کنیم، کتاب قرآن است.
نکتهٔ اول که بسیار زیباست این است که ما مسلمان‌ها برای آموختن دین باید مطالعه و تحقیق کنیم؛ چون منبع ما یک کتاب است! پس گام اول، مطالعهٔ کتاب قرآن است. حال وارد قرآن می‌شویم و نظر خداوند متعال را در مورد پژوهش و تحقیق جویا می‌شویم. ابتدا رجوع کنیم به آیاتی از سورهٔ بقره که واقعاً این آیات، مستقیماً به جزم‌اندیشان اشاره کرده و باطل بودن جزم‌اندیشی را کاملاً آشکار می‌کند:
الله تعالیٰ در آیهٔ ۱۷۰ می‌فرماید:
🌺 و هنگامی که به آنان گفته شود: از آنچه خداوند فرو فرستاده است پیروی کنید، گویند: بلکه از آنچه پدرانمان را بر آن یافته‌ایم پیروی می‌کنیم؛ آیا چنانچه پدرانشان چیزی را درک نکرده و به راه صواب نرفته باشند، (باز هم شایستهٔ پیروی هستند؟!) 🌺
و در آیهٔ ۱۷۱:
🌺 و مثال کسانی که کفر ورزیده‌اند، مانند کسی است که گوسفندانی را صدا می‌زند که جز سر و صدا، چیزی را نمی‌شنوند؛ لالند، کورند و آنها نمی‌اندیشند. 🌺
در این آیات، خداوند کسانی را که به دعوت خداوند توجه نمی‌کنند و کورکورانه از ادیان پدران خود پیروی می‌کنند، همچون چهار پایان می‌داند؛ زیرا از عقل و خرد خود استفاده نمی‌کنند.
می‌توان گفت این آیات صراحتاً به رد جزم‌اندیشی پرداخته و مخالفت اسلام را با این نگرش بیان می‌کنند.
حال می‌رویم سراغ سورهٔ اسراء آیهٔ ۳۶ که خداوند می‌فرماید: از چیزی که به آن علم نداری پیروی نکن.
خداوند در این آیه، پذیرش حرفی، چیزی یا عملی را بدون داشتن علم به آن محکوم می‌کند؛ حال چطور ممکن است خداوندی که پذیرش یک چیز را بدون تحقیق قبول نمی‌کند، پذیرش یک دین را بدون هیچ‌گونه دلیل منطقی و علمی مورد قبول بداند؟!
آیاتی دیگر که به علم و تفکر اشاره می‌کنند:
🔹خدا عذاب را نصیب کسانی می‌سازد که تعقّل و تفکر نمی‌ورزند. (۱۰۰، یونس)
🔹 مسلّماً در آفرینش آسمان‌ها و زمین و آمد و رفت شب و روز، نشانه‌ها و دلائلی برای خردمندان است. (۱۹۰، آل عمران)
حال گذری بر حدیث شریف داشته باشیم:
رسول الله ﷺ دربارهٔ فضیلت علم می فرمایند:
🔸آنکه در راهی رود که در آن طلب علم کند، خداوند برایش راهی را بسوی بهشت آسان می کند. [۱]
🔸طلب علم بر هر مسلمانی واجب است. [۲]
می‌بینیم که اهمیت آموختن و علم و دانش در احادیث پیامبر هم وجود دارد که ما اینجا فقط یک حدیث را نقل کردیم.
قرآنی که بارها به تفکر در آیاتش اشاره می‌کند!
قرآنی که به تفکر و پژوهش در پدیده‌های محیط اطراف و کائنات، دعوت می‌کند!
قرآنی که بین اهل علم و غیر آن فرق قائل می‌شود!
قرآنی که به گفتهٔ هانری کُربَن ۹۵۰ بار به تفکر و تعقل و علم اشاره کرده است!
کتب احادیثی که بابی به نام علم در آنها وجود دارد!
واقعاً چطور عده‌ای، چنین دینی را به جزم‌اندیشی متهم می‌کنند؟!
چطور دینی که شدیداً به آموختن و علم، اهمیت قائل می‌شود و پیروان خود را به کسب علم دعوت می‌کند و حتی در کتاب آن بعضاً به برخی مسائل علمی، اشاره می‌شود، چنین دینی پیروانی تربیت کند که کورکورانه تقلید کنند؟!
آشکار است که اسلام‌ستیزان بدون مطالعهٔ حتی چند برگ از قرآن این سخنان را به زبان می‌آورند.
[۱] سنن ترمذی، رقم ۲۶۸۲؛ سنن ابی داود، رقم ۳۶۴۱، سند صحیح.
[۲] صحیح مسلم، جلد ۴، رقم ۲۶۹۹.
نویسنده: #فاروق از انجمن آنتی شبهات
┉┅━❀❁❁❀━┅┉
《لذت داشتن عقاید و باورهای تحقیقی را با ما تجربه کنید.》
«انجمن آنتی‌شبهات»
@anti_shobahat